آشنایی با کارگزاران

کارگزاران اشخاصی حقیقی یا حقوقی هستند که نقش واسطه بین خریدار و فروشنده را در بازار بورس بازی می‌کنند. آنها در این نقش وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار را بر عهده دارند. به عبارتی آنها عامل تطابق عرضه و تقاضا هستند و به دو دسته خصوصی و دولتی تقسیم می‌شوند. خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی در بازار، فقط توسط کارگزاران رسمی سازمان بورس اوراق بهادار امکان پذیر است؛ و این مسئله موجب شفافیت معاملات بازار می‌شود. چرا‌ که به این ترتیب اطلاعات مربوط به معاملات مانند تعداد سهام، قیمت مورد معامله و تعداد خریدار و فروشنده هر روز در دسترس قرار می‌گیرد. کارگزاران طی تشریفات و آزمون‌های متعدد و خاصی انتخاب می‌شوند و مجوز تأسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس اوراق بهادار دریافت می‌کنند، بنابراین درکار خود صلاحیت، مهارت و دانش لازم را دارا می‌باشند. کارگزاران به حساب مشتری خود وارد بازار می‌شوند و به وکالت از سوی وی اقدام به معامله به نفع او می‌کنند. از این رو با توجه به ماهیت کارکرد کارگزاران، این افراد باید علاوه بر دارا بودن تخصص، تجربه و هوشمندی، الزامات اخلاقی مانند صداقت و امانتداری را نیز رعایت کنند.

خدمات کارگزاری

کارگزار می تواند عملیات زیر را انجام دهد:

الف) سرمایه‌گذاری و خدمات کارگزاری

1- خرید و فروش اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به نمایندگی از طرف اشخاص و یا به حساب خود

2- پذیره نویسی اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس

3- ادارة امور سرمایه گذاری ها به نمایندگی از طرف اشخاص

4- بازارگردانی اوراق بهادار

(بازارگردانی فعالیتی است که به هدف کاهش دامنۀ نوسانات قیمت اوراق بهادار و تامین نقد شوندگی آن با مجوز سازمان توسط کارگزار انجام می شود.)

ب) خدمات مالی

1- ارائه مشاوره و راهنمایی به شرکت ها به منظور نحوة عرضۀ سهام آن ها برای فروش در بورس اوراق بهادار

2- راهنمایی شرکت ها در مورد طرق افزایش سرمایه

3- انجام بررسی‌های مالی، اقتصادی، سرمایه‌گذاری، ارایۀ خدمات و نظرات مشورتی به سرمایه‌گذاران

ج) تامین مالی

اخذ تسهیلات اعتباری از بانک‌ها و اشخاص

ارایۀ هر یک از خدمات فوق، علاوه بر داد‌و‌ستد اوراق بهادار پذیرفته شده توسط کارگزار منوط به کسب مجوز جداگانه از سازمان است. کارگزار با موافقت سازمان می تواند برای انجام فعالیت مالی به ایجاد شعبه و نمایندگی اقدام نماید.

شعبه:  واحدی از کارگزاری است که از آن محل به ارایۀ خدمات به سرمایه گذاران می پردازد و در شهری واقع شده است که سازمان در آن شهر تالار دارد. تالارهای اختصاصی کارگزار نیز شعبه تلقی می شود.

نمایندگی:  واحدی از کارگزاری است که از آن محل به ارایۀ خدمات به سرمایه گذاران می پردازد و در شهری واقع شده است که سازمان در آن شهر تالار ندارد. تالارهای اختصاصی کارگزار که در آن معامله انجام نمی‌شود و سفارش های دریافتی از آن شهر برای شعبه ارسال می شود، نیز نمایندگی تلقی می شود.

معیارهای انتخاب کارگزار

معمولاً سرمایه‌گذاران دائمی بورس هر کدام با کارگزار معینی کار می‌کنند. به غیر از کارگزارانی که به تازگی مجوز مشاوره و سبدگردانی دریافت نموده‌اند، سایرکارگزاران اجازه ارائه مشاوره به سرمایه‌گذاران را ندارند. لذا برای آنها تفاوتی نمی‌کند که سرمایه‌گذار چه سهمی بخرد و بفروشد، آنها تنها کارمزد خود را دریافت خواهند کرد. در‌ ‌نتیجه این سرمایه‌گذار است که باید با توجه به موارد خاصی که در ادامه آمده است، کارگزار خود را انتخاب کند.

1- قابلیت انجام سریع سفارش مشتری

2- داشتن اطلاعات مربوط و کافی

3- داشتن سیستم‌های داخلی مناسب

و موارد دیگری نظیر؛

4- حجم سرمایه سرمایه‌گذار

به عبارتی در انتخاب کارگزار باید دقت نمود که کارگزار برای چه مقدار سرمایه هایی کار می‌کند و آیا سرمایه ما در حدی است که کارگزار برای ما معامله کند. اصولاً کارگزاران به نسبت حجم سرمایه افراد آنها را در اولویت قرار می‌دهند. فرضاً کارگزاری که اکثر مشتریان آن دارای سرمایه‌های بالای 1 میلیارد ریال باشند، برای سرمایه‌گذار با سرمایه 100 میلیون ریال مناسب نیست.

5- تعداد مراجعه‌کنندگان به کارگزار

به این معنی که آیا کارگزار فرصت رسیدگی به درخواستهای همه مشتریان  را دارد؟ چرا که در غیر این صورت شاید به علت عدم فرصت کارگزار برای انجام درخواست‌های خرید و فروش مشتریان درخواست ما به روزهای بعد موکول ‌شود و این مسئله با توجه به ارزش زمان در معاملات بورس ممکن است موجب از دست رفتن برخی فرصت‌ها شود.

6- نوع شخصیت خریدار در ارتباط با کارگزار(حقیقی یا حقوقی)

برخی از کارگزاری ها اکثراً دارای مشتریانی با شخصیت حقوقی می باشند که برای اشخاص حقیقی مناسب نمی‌باشد.

طبقه‌بندی شرکت‌های کارگزاری

در بازار سرمایه به طور کلی دو نوع کارگزار وجود دارد:

الف - کارگزار با خدمات محدود

کارگزار با خدمات محدود، کارگزاری است که صرفاً خرید و فروش را انجام می‌دهد و کارمزد دریافت می‌کند. کارگزار با خدمات محدود، نسبت به کارگزار با خدمات کامل، کارمزد کمتری دریافت می‌دارد و در عوض، خدماتی که به مشتریان ارائه می‌دهد، کاملاً محدود است. خدمات کارگزاری با خدمات محدود می تواند شامل قیمت‌های لحظه‌ای سهام، عرضه و تقاضای بازار، حجم معاملات روزانه و درگاهی موارد، مشاوره‌دادن به سرمایه‌گذاران در هنگام ثبت سفارش می باشد.

ب - کارگزار با خدمات کامل:

این کارگزاری‌ها خدمات متنوع و کاملی به مشتریان خود ارائه می‌کنند، این خدمات شامل مشاوره، برنامه‌ریزی مالی، مدیریت سبد سهام و ... نیز هست. کارگزار با خدمات کامل، علاوه بر خدمات خرید و فروشی که کارگزار با خدمات محدود انجام می دهد، خدمات دیگری نیز ارائه می‌کند که شامل موارد زیر است :

1- خبرنامه های تحلیلی که به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه ارائه می شوند.

2- ارائه تحلیل در مورد پرتفوی سرمایه‌گذاران و شرکت‌های سرمایه‌گذاری، محاسبه ریسک و بازده در مورد سرمایه گذاری هر شخص حقیقی و حقوقی .

3- ارائه شاخص های منتخب روز، هفته و ماه

4- ارائه سهام منتخب روز، هفته و ماه

5- ارائه قیمت های " بهنگام " به همراه نرم افزار رسم نمودار

6- ارائه نرم افزار تحلیل و ارائه اطلاعات بورسی- اطلاعات بنیادی و تکنیکی

7- ارائه خدمات خرید و فروش اینترنتی

8- ارائه خدمات ایجاد صندوق های سرمایه گذاری مشاع

9- ارائه دوره‌های آموزشی در زمینه تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکی هم چنین نحوه حضور در امتحانات نمایندگی series 3 و کارگزاری series 7

10- ارائه خدمات مشاوره در زمینه خرید و فروش سهام و تشکیل پرتفوی

11- ارائه شاخص خاص برای تشکیل پرتفوی و گزارش مربوط به آن

شرایط اعطای مجوز و تداوم فعالیت کارگزار

- متقاضی، تقاضای خود را کتباًً طبق نمونه‌های تعیین شده همراه با مدارک مورد نیاز که توسط هیئت مدیره سازمان تعیین می شود، به عنوان دبیرکل سازمان ارسال خواهد نمود.

- متقاضی باید دارای هیئت مدیره‌ای با حداقل پنج عضو باشد‌. اعضای هیئت مدیره باید دارای تحصیلات کارشناسی یا بالاتر باشند‌‌. حداقل دو عضو از اعضای هیئت مدیره باید دارای تحصیلات در رشته‌های مالی، حسابداری، اقتصادی؛ بازرگانی و مدیریت باشند. اعضای هیئت مدیرة متقاضی باید دارای حداقل پنج سال سابقۀ مدیریت عمومی یا هفت سال سابقۀ کار در شرکت‌ها و موسسات مالی، سرمایه‌گذاری، اعتباری و یا مؤسسات حسابرسی و خدمات سرمایه‌گذاری باشند.

- اعضای هیئت مدیرة کارگزار باید دارای حستن شهرت و اخلاق حرفه‌ای در رشتۀ تجربی خود باشند و پیشینۀ کیفری مؤثر نداشته باشند.

- حداقل سرمایه مورد نیاز برای دریافت مجوز کارگزاری پنج میلیارد ریال است.

- متقاضی فعالیت در استان تهران باید هم زمان حداقل دو شعبه در سایر استان‌های کشور دایر نماید.

- کارگزار باید برای جبران خساراتی که ممکن است از عملیات وی متوجه طرفین معامله شود، افزون بر سپردن تضمین نزد بانک مرکزی جمهوری اسلالامی ایران، نسبت به واریز سهم الشرکه خود به حساب تضمین بورس اقدام نماید.

- پس از تأیید صلاحیت و واجد شرایط بودن متقاضی و رئیس هیئت مدیره و یا مدیرعامل آن توسط بانک مرکزی، مجوز کارگزاری از طریق هیئت مدیره بورس صادر می گردد‌. پس از آن ثبت شرکت کارگزاری انجام  می‌‌‌گیرد.

- کلیه کارکنان کارگزار که برای انجام داد و ستد با سیستم معاملاتی کار می‌کنند باید حداقل دارای گواهی نامۀ اصول مقدماتی کارگزاری باشند.

- کارگزار موظف است سالانه مبالغی تحت عنوان حق عضویت و حق استفاده از تسهیلات و خدمات را که توسط هیئت مدیره تعیین می شود به سازمان پرداخت نمایند.

حق عضویت‌: مبلغی است که بابت فعالیت کارگزاران در بورس به عنوان عضو سازمان دریافت می شود.  میزان حق عضویت در سازمان هر ساله توسط هیئت مدیرة سازمان تعیین می شود.

کارگزار نمی تواند بدون کسب موافقت سازمان بورس فعالیت خود را متوقف کند.

ساختار سازمانی شرکت‌های کارگزاری

معمولاً ساختار سازمانی شرکت‌های کارگزاری مانند سایر موسسات و سازمان‌ها، متناسب با نیاز سازمان طراحی می‌شود. شکل قانونی و ماهیت حقوقی شرکت‌های کارگزاری به یکی از دو صورت؛ سهامی یا تضامنی می‌باشد. در طراحی ساختار سازمانی هر موسسه، عواملی چون موقعیت جغرافیایی و وظیفه سازمان درنظرگرفته می‌شود تا با ترکیب این عوامل اهداف اساسی و خدمات و حوزه‌های فعالیت آن پوشش داده می‌شود.

مسئولیت شرکت‌های کارگزاری

در حالت کلی این اعتقاد وجود دارد که شرکت‌های کارگزاری با دریافت کارمزد از مشتریان خود، از بدو افتتاح حساب بانکی تا تاریخ تسویه‌ی وجوه مسئول می‌باشند. در صورتیکه شرکت‌های کارگزاری در انجام مسئولیت خود کوتاهی نمایند و یا مرتکب قصور یا تخلفی شوند با مجازات‌های زیر روبرو خواهند شد.

1- لغو پذیرش در بورس

2- توقف فعالیت